ارتودنسی، چه نقشی در درمان مشکلات دندانی دارد؟ / بهترین سن برای ارتودنسی چه زمانی است؟

جارستان به نقل از رکنا؛ بهترین سن برای ارتودنسی چه زمانی است؟ آیا ارتودنسی با درد همراه است؟ دندان‌های شیری چه نقشی در سلامت دندان‌ها دارند؟ سوالات دندانپزشکی جزء سوالاتی هستند که ممکن است هیچ‌وقت پایانی نداشته باشند و هر فرد در ذهنش در این زمینه سوالات فراوانی داشته باشد. یکی از زمینه‌هایی که مخاطبان درمورد آن سوال دارند درمان با ارتودنسی است، البته سوال‌های دیگری هم مطرح می‌شوند که ممکن است ذهن هر فردی را به خود درگیر کرده باشد.

دکتر شاهین شادالوئی متخصص ارتودنسی به برخی از رایج‌ترین سوالات در زمینه دندانپزشکی پاسخ می‌دهد.

ارتودنسی چیست و هدف از ارتودنسی کدام است؟
ارتودنسی به معنی ردیف کردن دندان‌هاست. هدف از این کار، مرتب کردن دندان‌های فک بالا یا فک پایین یا هر دو فک است، ولی دو نکته مهم دیگر را نیز به‌طور همزمان باید درنظر داشت:

۱- دندان‌های مرتب شده در دو فک به‌خوبی روی یکدیگر قرار گیرند تا عمل جویدن به بهترین نحو ممکن انجام شود.

۲- حرکات دندانی به آهستگی و با حداقل آسیب انجام شود تا موقعیت جدید دندان‌ها تغییر نکند یا دندان‌ها صدمه نبینند.

برای مرتب کردن دندان‌ها از چه روش‌هایی استفاده می‌شود؟

برای مرتب کردن دندان‌ها، به‌طور کلی از دو نوع دستگاه یا وسایل استخوانی استفاده می‌شود:

۱- دستگاه متحرک ارتودنسی: که بیمار می‌تواند آن را از دهان خارج کند و دوباره در محل اولیه خود قرار دهد. این دستگاه اغلب در دوره دندان شیری یا شیری- دایمی و عموما در کودکان کمتر از ۱۲سال استفاده می‌شود و دندانپزشکان عمومی مهارت استفاده از این نوع دستگاه‌ها را در دوره تحصیل خود فرا می‌گیرند.

۲- دستگاه ثابت ارتودنسی: که به‌طور محکم به دندان‌ها متصل است و بیمار نمی‌تواند آن را از دهان خارج کند. قرار دادن و به‌کارگیری و تنظیم این دستگاه فقط در دوره‌های تخصصی ارتودنسی آموزش داده و از درمان‌های پیچیده محسوب می‌شود که حتما باید تحت‌نظر متخصصان ارتودنسی انجام شود. متاسفانه برخی دندانپزشکان عمومی، بدون آموزش کافی و تجربه لازم اقدام به معالجه با این وسایل می‌کنند و صدمات وسیع و جبران‌ناپذیری از‌جمله تحلیل ریشه دندان‌ها یا خوردگی استخوان برای بیمار ایجاد می‌‌کنند. این نوع دستگاه‌ها پس از رویش دندان‌های دایمی و به‌طور معمول پس از ۱۲‌سالگی برای مرتب کردن دندان‌ها به کار می‌رود.

در چه سنی باید جهت معاینه ارتودنسی اقدام کنیم؟
انجمن متخصصان ارتودنسی ایالات‌متحده ۷سالگی را سن خوب برای اولین معاینه ارتودنسی ذکر کرده است. در این سن، غالب دندان‌های شیری و تعدادی از دندان‌های دائمی رویش پیدا کرده‌اند و برای ارتودنتیست امکان ارزیابی دقیقی از وضعیت کلی دندانی فکی بیمار را فراهم می‌کند. شایان ذکر است باوجود امکان تشخیص بسیاری از ناهنجاری‌های دندانی فکی تنها موارد محدودی را می‌توان در همین سن مورد درمان قرار داد.

ارتودنسی در بزرگسالان چگونه است؟
لبخند، یکی از مهم‌ترین خصوصیات زیبایی صورت و یکی از ارکان اصلی جذابیت هر فرد محسوب می‌شود. از طرفی دندان‌های کج و عدم جفت شدن دندان‌ها منجر به ایجاد و تشدید بیماری‌های دهان و دندان ازجمله بیماری‌های لثه، تحلیل لثه و استخوان، پوسیدگی‌های دندانی، سایش شدید دندان‌ها و درنهایت دردهای مفصل گیجگاهی-فکی می‌شود. از این رو انجام ارتودنسی در بزرگسالی منجر به بهبود ظاهر صورت و لبخند، بهبود سلامت دندان‌ها، لثه و درنهایت منجر به افزایش اعتماد به نفس و غلبه بر مشکلات روحی روانی در فرد می‌شود. امروزه در دنیا تعداد بزرگسالان تحت درمان ارتودنسی در حال افزایش است، زیرا این نوع روش درمانی برای رفع کجی و بی‌نظمی دندان‌ها، عدم جفت شدن دندان‌ها، وجود فضا بین دندان‌ها، زیاد دیده شدن لثه‌ها هنگام لبخند زدن (Gummy Smile) و وجود مشکلات در جویدن و صحبت کردن کاربرد دارد. در حال حاضر استفاده از دستگاه‌های مدرن برای انجام ارتودنسی موجب کاهش ناراحتی‌های حین درمان و طول درمان و افزایش انتخاب‌های درمانی برای بیمار شده است.

تعداد دندان‌های شیری و روش مراقبت از آنها:

قبل از رویش دندان‌های دایمی، ۲۰‌دندان شیری در دهان کودک وجود دارد و پس از افتادن هر کدام از آنها، یک دندان دایمی باید جایگزین آن شود. البته حدود ۶تا ۷سالگی در انتهای دندان‌های شیری در هر طرف و در هر فک یک دندان دایمی رویش می‌یابد که اتفاقا مهم‌ترین دندان دایمی است که در شمارش دندان‌ها باید آنها را نیز درنظر داشت. حفظ دندان‌های شیری، مهم‌ترین راه پیشگیری از بروز بی‌نظمی‌های دندانی یا حداقل پیچیده‌تر شدن آنهاست.

بیرون آوردن دندان‌های شیری همچنین دندان‌های دایمی به‌منظور مرتب شدن دندان‌ها، نباید بدون نظر دندانپزشک صورت پذیرد.

اگر ناهنجاری فکی وجود نداشته باشد و فقط بی‌نظمی دندانی مشکل اصلی بیمار باشد، بهتر است درمان تا رویش همه دندان‌های دایمی یعنی حدود ۱۲سالگی به تعویق بیفتد.

آیا می‌توانیم بدون جراحی فک تنها با ارتودنسی مشکل دندانی-فکی خود را برطرف کنیم؟
در مواقعی که فرد بالغ شده است و شدت ناهنجاری فکی شدید است، ارتودنتیست ممکن است مجبور باشد ناهنجاری دندانی-فکی را با کمک یک جراح فک و صورت برطرف کند. به این صورت که پس از یک دوره حدودا ۱۲-۶ ماهه درمان ارتودنسی، بیمار در‌حالی که دستگاه‌های ارتودنسی ثابت را به‌همراه دارد، تحت عمل جراحی فک قرار می‌گیرد و پس از دوره نقاهت مجددا چند ماه دیگر درمان ارتودنسی وی برای رسیدن به نتیجه نهایی ادامه می‌یابد. با وجود این در مواردی که میزان مشکل فکی شدید نباشد در مواردی می‌توان تنها با ارتودنسی ضمن ردیف کردن دندان‌ها تظاهر مشکل فکی را نیز کاهش داد.